Trip 101 [12] Leipzig: 'heilige' grond

Prachtig beeld van J.S. Bach voor 'zijn' kerk in Leipzig

Wie Leipzig zegt, zegt Bach (1685-1750). En wie ook maar een klein beetje iets van klassieke muziek weet, weet dat Johann Sebastian Bach onovertroffen is. Wikipedia verwoordt dat prima:

Johann Sebastian Bach was een Duits componist van barokmuziek, organist, klavecinist, violist, muziekpedagoog en dirigent. Hij wordt door de meeste muziekwetenschappers beschouwd als een van de grootste en invloedrijkste componisten uit de geschiedenis van de klassieke muziek vanwege de inventiviteit waarmee hij melodie, harmonie en ritme, maar ook diverse muziekstijlen en dansvormen uit zijn tijd combineerde, wat veel componisten na hem inspireerde en uitdaagde hem te evenaren. Bach heeft als geen ander laten zien hoe belangrijk de constructie van een compositie is, alsmede de maximalisatie van een altijd aanwezige spanningsopbouw en -afbouw.

Grafsteen J.S. Bach in de Thomaskirche

Een bezoek aan Leipzig, na twee halve finales en aan de vooravond van de finale van het Eurovisiesongfestival, reinigt de bagger enigszins die over ons is en nog wordt uitgestort. Naast J.S. Bach en natuurlijk zijn kinderen, waarvan zoon C.Ph.E. Bach de belangrijkste is, komen we hier ook Mendelssohn (Felix en Fanny, broer en zus) en Schumann (Robert en echtgenote Clara) tegen. En Max Reger. En Schiller, wiens tekst Beethoven inspireerde voor zijn negende symfonie (Europees volkslied). En Goethe, die geldt als een van de belangrijkste schrijvers, dichters en denkers van Duitsland.

Werkkamer Felix Mendelssohn.
Links beelden van Goethe en Bach

Met de S-Bahn - op een kwartier lopen van de camperplaats - reden naar de Markt: je stapt dan midden in het oude centrum uit. En je kijkt dan al gelijk je ogen uit: wat een indrukwekkend mooi plein! Na de noodzakelijke Milchkaffee liepen we eerst naar de Thomaskirche. Hier werkte Bach, hier vonden de eerste uitvoeringen van de Johannes- en Mattheus Passion plaats.

In 1835 werd Felix Mendelssohn de eerste muziekdirecteur, die tevens Kapellmeister van het Gewandhausorchester in Leipzig was. Voor die tijd waren deze twee functies gescheiden. Mendelssohns oratoria Paulus en Elias waren beïnvloed door de muziek van Johann Sebastian Bach, die in vergetelheid was geraakt (..) en die Mendelssohn weer onder de aandacht van het publiek heeft gebracht. In 1829 gaf Mendelssohn met groot succes een uitvoering van de Matthäuspassion, de eerste uitvoering van dit werk sinds het overlijden van Bach in 1750. Bijna tachtig jaar had er dus geen Mattheus geklonken: dat kunnen wij ons zeker in Nederland nauwelijks voorstellen.

Veelreiziger Mendelssohn was ook in Nederland: op advies van zijn arts kwam hij tot rust in Scheveningen, aan de Noordzeekust.

Van een goede vriend verneem ik nog dat de Surinaamse componist, pianist en schrijver Johannes Helstone (1853-1927) ook (muziek) in Leipzig heeft gestudeerd. In 1880 zette hij zijn opleiding voort in Leipzig, waar hij nadien nog drie keer terugkwam (1892, 1900, 1907).

Johannes Brahms - van zijn muziek ben ik een groot liefhebber - zou hebben gezegd: Ik zou al mijn werk willen inruilen als ik één compositie als de Hebriden Ouverture had kunnen maken. Dat stuk van Mendelssohn behoort ook tot mijn favorieten. In het Mendelssohn-Haus hoorde ik met een hoofdtelefoon een ijzingwekkend mooie uitvoering door het Gewandhausorkest o.l.v. Kurt Masur. De dirigent die heeft bewerkstelligd dat het Mendelssohn-Haus er kwam (het stond op de nominatie om gesloopt te worden).

Brieven van Fanny Mendelssohn

In het Mendelssohn-Haus ook aandacht voor Fanny, de zus van Felix. Een andere zus heette trouwens Rebecka. Net als onze dochter, maar dan met 'cc'. Fanny schreef veel brieven en dagboeken, waarvan opmerkelijk veel bewaard is gebleven. Ontroerend te lezen hoe lief broer en zus met elkaar omgingen!

Helaas zijn we niet in de gelegenheid een concert in het Gewandhaus mee te maken. Stel je voor, het Gewandhausorkest dat de Hebriden-Ouverture speelt met Herbert Blomstedt (geboren in 1927 - en nog steeds actief) op de bok. Van 1998 tot 2005 was hij chef-dirigent van het Gewandhausorchester hier. Een concert maken we wel mee in Dresden, op 20 mei.

Leipzig staat vierkant achter Oekraïne. Dat helaas steeds meer terrein verliest, mede doordat Duitsland weigert de lange-afstandsraketten te leveren. Als dat maar 'goedkomt'.

 
De stedenband tussen Kiev en Leipzig werd al in 1961 ondertekend en is in 1992 verlengd. Daarmee is Kiev de oudste zusterstad van Leipzig. Kiev is pas sinds 1991 de hoofdstad van de onafhankelijke staat Oekraïne.

Niet eerder gezien: een eKoets.